13 June 2016

Professor Martijn Katan over vegetariërs, veganisten en vitamine B12

Prof. Martijn Katan
voedingswetenschapper

Eén van de belangrijkste voedingsstoffen die vegetariërs en vooral veganisten missen is vitamine B12 omdat dit voornamelijk in dierlijke producten voorkomt. Ze worden geacht dat te weten en ze moeten B12 dus uit andere bronnen halen. In dat geval hebben vegetariërs en veganisten een volwaardige voeding. Omdat B12 in vlees zit heb ik altijd aangenomen dat B12 door die dieren aangemaakt wordt. 

Zo lees je op de website van het Voedingscentrum:

"Vitamine B12 zit alleen in dierlijke producten, zoals melk, melkproducten, vlees, vleeswaren, vis en eieren."

"Bij mensen die helemaal geen dierlijke producten gebruiken, zoals veganisten, is er een grote kans op een tekort aan vitamine B12." (Voedingscentrum)
Ook dit lijkt te bevestigen dat B12 door dieren wordt geproduceerd. Maar niets is minder waar. Geen enkele schimmel, plant of dier kan B12 synthetiseren lees ik in dit wikipedia artikel. Dat was nogal een schokkende ontdekking. En het is nogal verbazingwekkend. Alleen bacteriëen kunnen het. Hoe komt B12 dan in vlees terecht? Dit moet ik nog verder uitzoeken [3]. Maar zo veel is nu al duidelijk: dat je vlees zou moeten eten om aan je B12 behoefte te voldoen is dus klinkklare nonsense. Waarom de nodige B12 via een omweg van het dier als het ook rechtstreeks uit bacteriële bron verkregen kan worden? Vegetariërs en veganisten kunnen dus met een goed geweten B12 pilletjes slikken want het is niet van dierlijke oorsprong [1].

Evolutionair gezien is het voor mij een raadsel waarom wijzelf geen gen voor B12 synthese hebben of darmbacteria die voldoende B12 produceren zodat we niet van B12 in ons voedsel afhankelijk zijn. Vermoedelijk is het een verliesmutatie die geen nadeel heeft omdat B12 toch in ons voedsel zit. Dus we komen er mee weg. Doordat vleeseten gangbaar werd in de menselijk evolutie was deze mutatie niet nadelig. Maar zou dat voor alle dieren gelden? En wat hebben bacteriën zelf voor voordeel aan het produceren van B12? Dit zijn nog openstaande vragen.

Volgens Prof Martijn Katan (audio fragment) krijgen vleeseters en melkdrinkers voldoende B12 binnen. Alleen sommige ouderen kunnen problemen hebben met het opnemen van B12. Die zouden B12 pillen moeten slikken omdat B12 daar in zuivere vorm aanwezig is. Baat het niet dan schaadt het niet. Dus voor de zekerheid.

Prof Katan hield een lezing in de boekhandel naar aanleiding van het verschijnen van zijn boek Voedingsmythes. De lezing ging over voeding en voedingswetenschap. Ik sprak hem voorafgaand aan de lezing. Hij is een open, eerlijk, nuchter, sympathiek, bescheiden, enthousiast en gedreven man en heeft een enorme feitenkennis. En hij beantwoordt graag vragen van lezers. Voor zijn lezing in de boekhandel vroeg hij mensen vragen in te sturen, die zet hij op een dia en beantwoordt ze stuk voor stuk. Zeer sympathiek. De lezersvragen liet hij vooraf gaan door een korte uiteenzetting van wat voedingswetenschap eigenlijk is en vooral de beperkingen. Geweldig: hoe vaak zie je dat gebeuren dat een wetenschapper de beperkingen van zijn eigen vakgebied aan het publiek vertelt? Deze werkwijze was ik nog niet eerder tegengekomen. Een goede methode om toehoorders bij je verhaal te betrekken en je verhaal af te stemmen op wat gebruikers willen weten. Een succesvolle en slimme methode.

De vraag of vegetariërs en veganisten een volwaardige voeding hebben als ze vleesvervangers en B12 gebruiken, beantwoorde hij met Ja, maar met kinderen is het oppassen geblazen. Ouders moeten goed opletten dat kinderen voldoende B12, etc binnen krijgen [2].
Voorafgaand aan de lezing sprak ik hem en ik moet zeggen, het is een goede luisteraar die je vragen serieus neemt. Er kwamen nog bekenden binnen die hij graag wilde spreken, maar hij maakte eerst zijn antwoord af. Zeer sympathiek.
Als Katan in uw buurt een lezing komt geven zou ik er zeker naar toe gaan.


Bronnen


homesite Prof Katan
(bevat een kleine 200 audio fragmenten! en zijn Volkskrant en NRC columns)

Vitamine B12 voor de zekerheid (gesproken column).


PS:

Er bestaat zelfs een Stichting vitamine B12 tekort. Uit discussie's op het internet blijkt de hele B12 problematiek uiterst ingewikkeld is en slaan mensen elkaar met mythes en misverstanden om de oren. De wetenschappelijke literatuur is vooralsnog zo specialistisch dat ik me daar niet aan waag (14 juni)

Er bestaat een website met een online boek B12 VOOR VEGANISTEN (14 juni)


Postscript

In een alarmerend artikel in Nature 16 juni wordt er voor gewaarschuwd dat bevolkingen die voor hun viatamines afhankelijk zijn van visvangst in de toekomst een tekort aan o.a. ... B12 zullen krijgen omdat visvangsten daar teruglopen! Voor Westerse veganisten een luxe probleem dat opgelost kan worden met B12-tabletten, maar voor arme mensen in de derde wereld een groot gezondheidsprobleem. [4] 16 juni 2016

Noten

  1. Vroeger werd B12 nogal wel eens uit dierlijke bronnen vervaardigd zoals  koeienlevers. [ update 14 jun ]
  2. In de boeken van filosoof en veganist Floris van de Berg komt het hele woord B12 niet voor. Ik maak me zorgen of hij en zijn kinderen wel een volwaardig dieet hebben. Hij kan dan wel filosoof zijn, maar hij zal zich zoals iedere vegetarier en veganist in zijn voeding moeten verdiepen.
  3. Een bron meldt: "In de bio-industrie wordt B12 namelijk kunstmatig toegevoegd aan het voer". Mogelijk wordt B12 door bacteriën in de darm geproduceerd. zie: https://en.wikipedia.org/wiki/Vitamin_B12#Sources
  4.  "Considering nutrients found only in foods derived from animals, such as vitamin B12, and DHA omega-3 fatty acids (almost exclusively derived from meat consumption, see Supplementary Information), we calculate that 1.39 billion people worldwide (19% of the global population) are vulnerable to deficiencies because fish make up more than 20% of their intake of these foods by weight."

11 comments:

  1. Gert,

    Je hebt nu een keiharde veganistenargumentering.

    Als toefje op je taart kan je nog de uitzending :

    Keuringsdienst van Waarde Natuurlijke aroma
    https://www.youtube.com/watch?v=OYopVkdSR38


    toevoegen.

    Zogenoemde natuurlijke smaken blijken door gen-gemodificeerde bacteriën te worden gemaakt.
    Daar komt B12 nu bij.

    Roeland

    ReplyDelete
  2. Roeland,

    'keiharde veganistenargumentering': Flrois zou dat moeten vermelden in zijn boeken/lezingen...

    KvW was een nuttige en leuke uitzending.
    Maar B12 is geen smaakstof. Het is niet uit te sluiten dat bacteria dat van nature produceren, maar de functie van B12 voor bacteria is mij niet duidelijk. Ik kan ook niet uitsluiten dat genetisch gemodificeerde bacteria / gist B12 produceren.
    B12 zelf is een complexe stof maar ook het hele metabolisme en fysiologie van B12 in het lichaam is complex.

    ReplyDelete
  3. Roeland, Katan over natuurlijk gif:

    Katan zei: laat een kind niet in de tuin plantjes of bessen eten, want kans is groot dat ze giftig zijn. Luister korte audio:

    Paddestoelen en ander natuurlijk gif
    http://www.mkatan.nl/radio-en-tv/149-paddestoelen-en-ander-natuurlijk-gif.html

    ReplyDelete
  4. Gert,

    "Smaakstof" was een voorbeeld dat me zomaar -niet gehinderd door terzake kennis- uitbreidbaar leek naar andere stoffen als bijvoorbeeld B12.

    Even wat dom gezocht en ik vind desalniettmin :
    http://www.gmo-compass.org/eng/database/ingredients/200.vitamin_b12.html
    " . . Manufacture: the chemical synthesis of vitamin B12 is extremely difficult and labour-intensive. For this reason, bio-technical processes are largely dominant in its production. It may be assumed in the meanwhile that vitamin B12 is manufactured as a rule with the aid of genetically modified microorganisms.

    Approval: ingredients or additives that are produced with the aid of GM microorganisms are assumed not to be addressed by the EU decree 1829/2003 (GM food and feed). Hence, special approval does not exist for vitamin B12 that is produced in this manner. . . . "

    Wat betreft natuurlijk gif in de tuin ben ik natuurlijk voorzichtig opgevoed en heb ik vergelijkbaar opgevoed.

    Roeland

    ReplyDelete
  5. Roeland, bedankt voor de info. Als B12 door GMOs geproduceerd wordt zou dat voor mij geen bezwaar zijn!

    ReplyDelete
  6. Die bacteriën leven ook in de grond. Misschien moeten we weer terug naar de natuur met onze leefgewoontes.

    ReplyDelete
  7. Pieter, terug naar de natuur: heb je een concreet voorstel?

    ReplyDelete
  8. Nee. Groenten kweken in de volle grond zou een optie kunnen zijn. En daarna niet al te intensief wassen. Maar dat is niet echt een optie, denk ik.
    Eigenlijk was mijn vraag als volgt bedoeld: hoe zorgen herbivoren voor voldoende vitamine B12?

    ReplyDelete
  9. Er cirkuleren hardnekkige geruchten op het internet dat herkauwende dieren (zoals koeien) wel degelijk van nature B12 in hun lichaam hebben, door de B12-producerende micro-organismen die in hun maag leven. Ook in de vrije natuur, als er geen B12 aan hun voedsel wordt toegevoegd, zit er B12 in hun vlees en melk.
    Anderen menen dat in de bio-industrie wordt B12 namelijk kunstmatig toegevoegd aan het voer.
    Deze berichten moeten allemaal nog bevestigd worden bijv door referenties naar wetenschappelijke publicaties.

    ReplyDelete

  10. [kwoot=“Gert”]Evolutionair gezien is het voor mij een raadsel waarom wijzelf geen gen voor B12 synthese hebben of darmbacteria die voldoende B12 produceren zodat we niet van B12 in ons voedsel afhankelijk zijn. Vermoedelijk is het een verliesmutatie die geen nadeel heeft omdat B12 toch in ons voedsel zit. Dus we komen er mee weg. Doordat vleeseten gangbaar werd in de menselijk evolutie was deze mutatie niet nadelig.[/unkwoot]


    Gert,
    Het lijkt er op dat insecten en vissen ook geen B12 aanmaken.
    Als dat zo is dan wordt je evolutionaire raadsel groter, want dan zijn er wel veel “verliesmutaties” alternatief afgevangen.

    En verdraaid dat lijkt wel zo:
    Ref:
    http://www.nature.com/nature/journal/v438/n7064/abs/nature04056.html
    . . . . Here we show that the role of vitamin B12 in algal metabolism is primarily as a cofactor for vitamin B12-dependent methionine synthase, and that cobalamin auxotrophy has arisen numerous times throughout evolution, probably owing to the loss of the vitamin B12-independent form of the enzyme.


    Curieus.

    Roeland

    ReplyDelete
  11. Roeland, alle dieren en planten maken geen vitamine B12, dus zoveel onafhankelijke verliesmutatie's is een extreem onwaarschijnlijke aanname. Het vermogen om vitamine B12 aan te maken moet dus al heel lang geleden verloren zijn gegaan. Het is voorlopig nog een raadsel hoe dat precies zit. Vooral omdat we B12 nodig hebben. Alle vitamines zijn stoffen die we nodig hebben maar niet zelf kunnen aanmaken en daarom uit het voedsel moeten halen. Vitamine-C is een voorbeeld van een vitamine die mensen niet kunnen aanmaken maar de meeste andere dieren wel. Nader onderzoek vereist!

    ReplyDelete

Comments to posts >30 days old are being moderated.
Safari causes problems, please use Firefox or Chrome for adding comments.