17 April 2013

Enige hulp bij het lezen van De Bonobo en de Tien Geboden

De Bonobo en de Tien Geboden


Wat mij opviel in het nieuwe boek De Bonobo en de Tien Geboden van Frans de Waal is dat hij de wereld opdeelt in helden en schurken. Ik beperk me in dit blog tot wat Frans de Waal in hoofdstuk twee schrijft over de bekende genoom onderzoeker Francis Collins. Dat levert al méér dan genoeg stof ter discussie op voor één blogpost. 

Een tweede reden is dat ik mij indertijd grondig verdiept heb in het boek van Francis Collins The Language of God (2006). Om te beginnen dit citaat van Frans de Waal:

"De enige wetenschapper die tot een geheel logische conclusie kwam - ook al ben ik het grondig met hem oneens - was Francis Collins. Nadat Collins al die boeken had gelezen die twijfelden aan de evolutie van de moraal en had geconstateerd dat de mensheid er desondanks in zekere mate over beschikt, kon hij niet om een bovennatuurlijke oorsprong heen: 'De morele wet toon zich aan mij duidelijk als de belangrijkste wegwijzer naar God' ." (p.50 Ned. vert. De Bonobo en de Tien Geboden.)
De enige wetenschapper die tot een geheel logische conclusie kwam? Een logische conclusie? Frans de Waal noemt een conclusie waarmee hij het grondig mee oneens is logisch? Dat kan ik niet volgen. Is de opvatting van Frans de Waal zelf dan onlogisch? Bovendien: een wetenschapper die zijn toevlucht neemt tot het bovennatuurlijke: is dat wetenschappelijk? Is Frans de Waal daar een voorstander van? Als we voor die stap respect moeten hebben, waarom dan niet voor creationisme en Intelligent Design? Die nemen immers ook hun toevlucht tot het bovennatuurlijke? Wat is hier aan de hand? Waarom zegt hij dit soort dingen?

Nadat Collins al die boeken had gelezen die twijfelden aan de evolutie van de moraal? Heeft Collins echt een serieus literatuuronderzoek gedaan? Het blijkt in ieder geval niet uit zijn boek The Language of God. Het ironische is dat Collins de boeken van Frans de Waal niet heeft gelezen! Al in 2001, dus 5 jaar vóór het verschijnen van Collins' eigen boek, schreef de Waal in The Ape and the Sushi Master:
"Moraal is een integraal bestanddeel van de menselijke natuur" (p. 242).
"In plaats van moraal te zien als een radicaal nieuwe uitvinding, zie ik die toch eerder als een natuurlijke ontwikkeling die voortbouwt op oeroude sociale neigingen." (p.243) [1]
(aan te vullen met veel meer soortgelijke citaten uit hetzelfde hoofdstuk). En in 1996 verscheen zijn boek 'Good Natured: The Origins of Right and Wrong in Humans and Other Animals' [9]. Dus Frans de Waal zelf had zelf al 10 jaar eerder betoogd dat moraal in dieren kan voorkomen en niet uniek menselijk is! Conclusie: Frans de Waal neemt Francis Collins niet kwalijk dat hij de boeken van Frans de Waal niet gelezen heeft...

Waarom is Francis Collins toch de held in het verhaal van Frans de Waal? Nota bene: alles wat Collins beweerde over de oorsprong van de moraal en het vermogen van de evolutietheorie om moraal te verklaren staat lijnrecht tegenover alles wat Frans de Waal de afgelopen decennia heeft geschreven! Er is geen grotere tegenstelling denkbaar over de oorsprong van de moraal in de mens dan die tussen Collins en de Waal. En Frans de Waal noemt het een 'logische conclusie'! Daar begrijp ik niets van.

Als U het boek The Language of God van Francis Collins niet kent, dan verwijs ik naar mijn review [3]. In het kort: Collins concludeert op basis van een zeer oppervlakkige lezing van een handvol boeken, dat het Darwinisme er niet in geslaagd is 'de morele wet' ('Moral Law') te verklaren. En omdat het Darwinisme daar niet in geslaagd is, moet de Moral Law wel een bovennatuurlijke oorsprong hebben. Dat is de conclusie van de zeer gerespecteerde wetenschapper Francis Collins, die tegenwoordig hoofd is van het Amerikaanse National Institutes of Health, een zeer belangrijke baan.

Collins heeft zich niet verdiept in mogelijke evolutionaire verklaringen (4 boeken die Richard Dawkins [2] noemt dateren van 2000 - 2006 en komen niet voor in Collins zijn boek), en dat is een ernstige fout voor een wetenschapper. Dawkins [2] noemt 4 mogelijke verklaringen en Mark Ridley How to Read Darwin (2005) noemt er ook 4.
Waarom heeft Collins de wetenschappelijke literatuur niet goed bestudeerd? Collins' redenering is als volgt: als moraal een evolutionaire oorsprong heeft, dan kan de moraal geen bewijs zijn voor het bestaan van God ("If this argument could be shown to hold up, the interpretation of many of the requirements of the Moral Law as a signpost to God would potentially be in trouble" p.24). Dat zou dus zijn geloof in God ondermijnen [6]. Dat is de reden waarom Collins zéér sterk gemotiveerd is om alle evolutionaire verklaringen te verwerpen. Collins' conclusie is net zo sterk beïnvloed door Dawkins, etc. als door zijn overheersende wens om christelijk geloof te bevestigen [4].

De agenda van de Waal wordt duidelijk uit het volgende citaat: 
"Vanzelfsprekend werd de hooggewaardeerde geneticus de risee van de ontluikende atheïstische beweging" (p.50) ("Naturally, the esteemed geneticist became the laughingstock of the nascent atheist movement", p.40). 
De Waal neemt Collins in bescherming omdat Collins aangevallen wordt door de 'nieuwe atheïsten'. Maar wat zegt de Waal  verder op: "Het had allemaal voorkomen kunnen worden als Collins kennis had genomen van een veel inzichtelijker literatuur over de evolutie ..." (p. 50). Precies! Laat dat nu nèt ook het bezwaar zijn van de zgn. 'nieuwe atheïsten'! Collins had immers zijn huiswerk niet gedaan. Maar die mogen dat niet zeggen! Verdorie, Francis Collins is geen buitenstaander, hij is bioloog! Hij hoort de wetenschappelijke literatuur te kennen! Inclusief Charles Darwin! Inclusief Frans de Waal! Maar in plaats daarvan citeert Collins keer op keer C.S. Lewis [4], die hij kennelijk veel gezaghebbender vindt als het over altruïsme gaat. Het is niet zo dat Collins een serieus onderzoek heeft gedaan, maar helaas op het verkeerde been was gezet door Darwinisten die altruïsme hadden wegverklaard. Nee, Collins heeft actief de verklaring van altruïsme van bv. E. O. Wilson met één 'tegenvoorbeeld' verworpen [5]. Maar, volgens de Waal het is allemaal de schuld van de nieuwe atheïsten. De nieuwe agenda van Frans de Waal: pleasen van religieuzen door middel van onzinnige aanvallen op de 'nieuwe' atheïsten en het in bescherming nemen van de christenwetenschapper Francis Collins. Snapt U nu waarom de twee Nederlandse bloggende theologen [7,8] het nieuwe boek van Frans de Waal zo geweldig vinden? 

Deze achtergrond informatie bij enige schijnbaar achteloos opgeschreven zinnetjes van Frans de Waal lijkt mij wel nuttig bij het lezen van zijn boek.

Genoeg voor vandaag!



Noten
  1. Ned. vert.: 'De aap en de sushimeester. Over cultuur bij dieren'. Deze citaten komen uit hoofdstuk 11: 'Weg met het dualisme. Tweeduizend jaar debat over het goede in de mens'. De titel van het hoofdstuk zegt genoeg!
  2. Richard Dawkins (2006) The God Delusion, hoofdstuk 6: 'The roots of morality: why are we good?' paragraaf: 'Does our moral sense have a Darwinian origin?' p. 214.
  3. Mijn review van Collins boek 23 aug 2006: "It is puzzling that a professional scientist bases his most important conclusions and decisions on a self-thought theologian."
  4. Collins had in zijn studententijd Mere Christianity van C. S. Lewis gelezen, en was diep onder de indruk. Lewis, een self-made, leken-theoloog en sprookjesverteller, wordt door Collins aangeduid als "this legendary Oxford scholar" (p.21), wordt op één lijn gesteld met "great thinkers from Saint Paul to Saint Augustine" en wordt maar liefst 9 keer geciteerd uit 5 boeken en met complete vermelding van publicatie details. Terwijl de Darwinisten en sociobiologen in krap anderhalve pagina (p.27-28) 'weerlegd' worden (dwz hun verklaring voor altruïsme) zonder enig citaat of bronvermelding. Darwin wordt 2x geciteerd: 1x The Origin en 1x een citaat in een ander boek... het houdt niet over!  Het vreemde is dat Collins schrijft "examination of the potential harmony between the scientific and spiritual worldviews" (p.281), terwijl hij de Darwinistische verklaring van altruïsme zo hard aanvalt. Niet echt harmony! (update 19 april)
  5. Zie p. 27 en verder in Collins boek. (pdf is gratis op internet te vinden). Ghiselin, de schurk in de Waal's boek, en andere Darwinisten zijn helemaal geen bron voor Collins!
  6. Collins: "After my conversion to belief in God ..." (p. 219). En anders spreekt de subtitel van zijn boek voor zich: "A Scientist Presents Evidence For Belief.". 
  7. Jan Riemersma: Frans de Waal, De Bonobo (en de tien geboden) 31 maart 2013: "Dit is een wonderbaarlijk goed boek. Volgens mij is dit zelfs (...) een belangrijk boek"; "je weet dat je een volmaakt boek in handen hebt"
  8. Taede Smedes: Frans de Waal: De Bonobo en de Tien Geboden (boekbespreking) 30 maart 2013
  9. "Good Natured" ( Van nature goed. Over de oorsprong van goed en kwaad in mensen en andere dieren): dit is het tegenovergestelde van de Christelijke mensopvatting: de mens is van nature geneigd tot al het kwade! (zonde, zondeval). De inconsistentie van Frans de Waal is dus dat hij in algemene termen religie verdedigt maar negeert dat de christelijke doctrines de essentie van zijn betoog op vele manieren radicaal tegenspreken. [11 Oct 2013 ]

Vorige blogs

Frans de Waal houdt lezing in een uitverkocht Paradiso 25 maart 2013

5 comments:

  1. Die passage struikelde ik ook over en het verminderde even mijn interesse in het boek. Maar ik was toch te benieuwd naar hoe het afloopt. Er zijn wat dat betreft nog meer onaangename passage bijvoorbeeld over Richard Dawkins.

    ReplyDelete
  2. Marleen, gelukkig ben ik niet de enige die over die waanzinnige passage struikelde. Ik ga wel verder lezen hoor. Als ik het uit heb, kan ik pas oordelen of het een overbodig boek was en of zijn vorige boeken beter waren. Heb je een vorig boek van de Waal gelezen?

    ReplyDelete
  3. Ik lees het ook zeker uit, vooral omdat ik voorgaande boeken niet gelezen heb waar hij regelmatig naar refereert. Dit boek geeft daarom een redelijk compleet overzicht van wat hij met zijn studies bereikt heeft en dat overzicht kan ik goed gebruiken. Van verschillende kanten hoor je dat zijn voorgaande boeken interessanter waren.

    ReplyDelete
  4. Een goede analyse van Ronald Veldhuizen.

    http://www.volkskrant.nl/vk/nl/3184/opinie/article/detail/3433065/2013/04/27/Frans-De-Waal-is-boos-op-atheisten-maar-is-er-zelf-een.dhtml

    ReplyDelete
  5. Rob, bedankt voor de tip! Ik ga zelf eerst het boek van FdW uitlezen en mijn eigen oordeel vormen, anders wordt ik, vrees ik, te veel beinvloed door zijn oordeel.

    ReplyDelete

Comments to posts >30 days old are being moderated.
Safari causes problems, please use Firefox or Chrome for adding comments.