26 March 2013

Big History: een synthese van kosmologie, evolutie, en cultuurgeschiedenis

Fred Spier (2011) 'Big History
and the Future of Humanity'.
(paperback
)

Volgens Fred Spier, de auteur van Big History and the Future of Humanity, is Big History de academische discipline die een geïntegreerde geschiedenis van de kosmos, het leven en de mens probeert te geven [13]. In zijn eigen woorden: "big history integrates all the studies of the past into a novel and coherent perspective" (xi). Voor Fred Spier was de Earth rise foto uit 1968 dé grote inspiratiebron voor Big History: de aanblik van de planeet aarde vanaf de maan gezien. 

Earthrise, 24 December 1968

De foto geeft je het plotselinge besef dat de aarde waar je leeft en die je deelt met alle andere mensen en al het andere leven, een kleine, kwetsbare bol is met water, land, wolken en een dunne, onzichtbare atmosfeer, die in een oneindige, zwarte, vijandige, lege ruimte zweeft. Die pale blue dot [7] is een oase in een overigens levenloos heelal. Die planeet is onze woonplaats, ons thuis.

Je zou Big History ook een wetenschappelijke scheppingsgeschiedenis van de 21e eeuw kunnen noemen. En dat is niet helemaal ten onrechte, want Big History stelt Big Questions: Wie zijn we? Waar komen wij vandaan? Waar gaan we naar toe? Waar komt alles vandaan? [10]
Het perspectief van Big History is het meest omvattende perspectief dat denkbaar is. Het laat zien dat we onderdeel zijn van iets groters. Alle levende wezens, bacteriën, planten, dieren, zijn uiteindelijk ontstaan uit de Big Bang en bestaan letterlijk uit sterrenstof. Alle atomen en moleculen in ons lichaam en in de aarde, zijn in verschillende periodes en op verschillende plaatsen in de cosmos geproduceerd. Met dit soort inzichten kun je vragen als Wie zijn wij? en Waar komen we vandaan? beantwoorden. Voor Fred Spier is Big History "a wonderful way of explaining how both my own person and everything around me have come into being" (xi). Het is dus niet een abstracte theorie, maar een op de eigen persoon betrokken theorie. Dat lijkt wel gebaseerd op dezelfde motivatie die de auteurs van het bijbelboek Genesis gehad moeten hebben. Het Bijbelboek Genesis weet dat we uit 'het stof der aarde' zijn gevormd, maar bijvoorbeeld niet dat die stof op zijn beurt weer door sterren gevormd is. Dat geeft de mens ook nog een onlosmakelijke band met het universum. Big History vertelt het hele verhaal en onderbouwt dat verhaal met inzichten uit de meest uiteenlopende wetenschappelijke disciplines zoals kosmologie, astrobiologie, evolutiebiologie, paleontologie, geologie, klimatologie, antropologie, archeologie, geschiedenis en cultuurwetenschappen. Big History graaft dieper, gaat verder terug in de tijd, zoekt en vindt grotere, en vaak onverwachte verbanden. Je zou Big History ook kunnen typeren als een viervoudige evolutie: kosmsiche evolutie, chemische evolutie, biologische evolutie en culturele evolutie.

Typerend voor Big History is dat het ook naar de toekomst kijkt. Je ziet dat al in de titel van het boek van Fred Spier: 'Big History and the Future of Humanity' en het laatste hoofdstuk van het boek 'Facing the Future' gaat over de toekomst van de mensheid. Je ziet die belangstelling voor de toekomst ook in andere Big History boeken [8]. Het is niet alleen een zuiver wetenschappelijke belangstelling, maar ook een bezorgdheid: "My search for a theory underlying big history has been motivated by a deep concern about what humans have been doing to our living conditions on planet Earth." (Spier, Preface).

Cosmic evolution: particulate – galactic – stellar – planetary
– chemical – biological – cultural – future

 

In een lezing omschrijft Fred Spier Big History als volgt:

  1. Big History answers the big questions concerning how everything has come into being
  2. Big History offers a framework to which all knowledge can be attached
  3. Big History provides the best academic overview of where we are right now in time and space
  4. Big History may help to prepare ourselves better for what the future may bring
Gezien deze ambitie zou je een groot, zwaar boek verwachten, en die bestaan inderdaad [1], maar dit boek is een paperback van 200 pagina's  (exclusief noten, literatuur, index) [9]. Het boek van Spier zou je daarom een 'Introduction to Big History' kunnen noemen.
Het voordeel van Big History zoals in dit boek uiteengezet wordt, is dat het door één persoon geschreven is. Het nadeel van een boek dat door zeer diverse wetenschappers is geschreven dat die verhalen vaak weinig samenhang vertonen. Eén auteur betekent samenhang van de verschillende onderwerpen. Eén persoon kan een synthese van inzichten uit diverse vakgebieden maken. Dat is nu juist de essentie van Big History. Spier brengt die samenhang aan door de begrippen energie en complexiteit en het Goldilocks principe door het hele boek te gebruiken om zijn verhaal te structureren. Maar er zijn ook potentiele nadelen. Eén persoon kan geen expert zijn op alle vakgebieden zoals cosmologie, evolutie, en antropologie en kan daardoor belangrijke feiten en inzichten uit die vakgebieden over het hoofd zien. Maar Fred Spier is biochemicus en cultureel antropoloog, een zeldzame, maar nuttige combinatie van deskundigheden. En dat helpt natuurlijk. Bovendien maakt hij volop gebruik van wat vele anderen aan voorwerk hebben verricht en huurt hij bijvoorbeeld voor de cursus Big History aan de Universiteit van Amsterdam (zie info onder aan de post) vele experts in. Daardoor verbreedt hij zijn eigen kennis ook.


Energie en complexiteit

"The shortest summary of big history is that it deals with the rise and demise of complexity at all scales". (Spier, p.21)
Als je niet zou pogen samenhang aan te brengen dan zou Big History niets anders zijn dan een opeenvolging van gebeurtenissen. Dat heeft geen toegevoegde waarde. En dan heeft de hele onderneming geen zin. Fred Spier kiest voor de begrippen materie, energie, complexiteit omdat deze begrippen toepasbaar zijn op de belangrijkste verschijningsvormen van complexiteit, nl. de fysische dode natuur, de levende natuur en cultuur. Ze zijn in principe geschikt om samenhang aan te brengen tussen deze systemen. De hoofdstelling is: door energie stromen door materie zijn alle vormen van complexiteit op een natuurlijke wijze ('all by itself') ontstaan uit minder complexe systemen. Er is een continue energie stroom nodig om sterren te laten branden, planeten te laten roteren, levende wezens te laten groeien en beschavingen te laten ontstaan en voortbestaan. Dit idee is niet diepgaand uitgewerkt in dit boek. Het is in feite een research programma (paradigma) waaraan een interdisciplinair team jaren zou kunnen werken. Complexiteit wordt losjes gedefinieerd en door het boek heen ook losjes gebruikt. Soms wordt het als synoniem van (bio)diversiteit gebruikt. Ook dat zou nog beter uitgewerkt kunnen worden in de toekomst.

Biologische evolutie


De toepassing van het begrip energie stromen in de biologsiche evolutie geeft volgens mij een aanvullend gezichtspunt ten opzichte van de standaard begrippen reproductie en informatie (genomics). Het leven bestaat uit materie en heeft voortdurend energie nodig om te blijven bestaan. Evolutie kun je dan opvatten als variaties op het thema: het aanboren van diverse energiebronnen. Nieuwere manieren van energie oogsten zijn vaak complexer. Extra complexiteit kost extra energie, maar het zal netto winst opleveren, anders bestond het niet. Een aardig voorbeeld: fotosynthese betekent het aanboren van een onuitputtelijke (duurzame!) energiebron, maar vereist ook een complexe machinerie (fotosysteem I en II) om zonlicht te oogsten [2]. Vergelijk: zonnepanelen en windmolens zijn complex en kosten energie en grondstoffen om te maken, maar het levert (hopelijk!) méér energie op dan het kost. Overigens wordt de menselijke cultuurgeschiedenis ook omschreven als het onophoudelijk zoeken naar energiebronnen, wat leidde tot het gebruik van dierkracht, hout, en later steenkool, olie, kernenergie als vervanging van menselijke spierkracht [3].
Ik denk dat het begrip energie stromen binnen de evolutietheorie iets nuttigs toevoegt aan het tot nu toe belangrijkste paradigma dat DNA genetische informatie bevat en evolutie bestaat uit de verandering van de informatie inhoud van DNA. Dat de auteur geen expert is blijkt soms uit hoe hij evolutie beschrijft, maar tegelijk kom je ook interessante opmerkingen tegen die een bioloog niet zo gauw bedacht zou hebben (p. 102).


Goldilocks principe

Een belangrijke rol speelt het Goldilocks principe, [11] dat zegt dat het ontstaan en voortbestaan van complexe systemen afhangt van nauw begrensde condities. Toegepast op mensen: temperaturen permanent beneden -10°C of boven 40°C zijn niet geschikt voor menselijk leven. Volgens Spier heeft nog niemand het Goldilocks principe systematisch toegepast op Big History. Zijn stelling is dat energiestromen door materie gecombineerd met het Goldilocks principe de eerste aanzet vormen tot 'een historische theorie van alles' inclusief de menselijke geschiedenis is (p.39) [4].
Een voorbeeld van Goldilocks principe is de Habitable Zone, dat is de minimum en maximum afstand van een planeet tot de zon waarbinnen een planeet zich moet bevinden om leven mogelijk te maken. Eén factor is water. Dichter bij de zon en al het water zou wegkoken en verder weg zou al het water bevriezen. Niet toevallig staat de aarde in een Habitable Zone. Ja, de aarde zou iets verder weg of iets dichter bij de zon kunnen staan, maar dan heb je het wel gehad.

Ik vraag me af hoe groot de kans was dat die Habitable Zone door toeval leeg was gebleven bij de vorming van ons zonnestelsel. Immers, het is toch niet noodzakelijk dat er een planeet op die plek terecht was gekomen? Bijvoorbeeld, doordat de verdeling van de materie over de andere planeten anders was geweest. Dan waren wij er niet geweest. Of alleen bacteriën op een ijzige planeet. Je zou daar aan moeten kunnen rekenen. Het zal ook afhangen van de begin hoeveelheid materie waaruit een zonnestelsel gevormd wordt. Heb je veel materie, dan is waarschijnlijk de kans groot dat er een planeet op de juiste afstand komt te staan. Enzovoort.
Ook vraag ik me af of het toeval is dat we wij alle elementen van het Periodiek Systeem der Elementen op aarde hebben? Lang niet alle 118 elementen zijn nodig voor het leven. Had het leven een ruime keuze? Hoe zit het met de specifieke 'keuze' die het leven heeft gemaakt?
Er zijn zo veel factoren die planeetvorming, het ontstaan van het leven, en het ontstaan van een intelligent wezen beïnvloeden, dat het 'een wonder is' dat al die factoren opgetreden zijn. Er had zo makkelijk iets fout kunnen gaan. Het had niet veel gescheeld of de aarde was voorgoed bevroren: Snowball Earth.
Tot zover mijn eigen gedachten over het Goldilocks principe en Habitable Zone geïnspireerd door Spier's verhaal.

The Future


Zoals gezegd, Big History houdt zich met de toekomst bezig. In hoofdstuk 7 'Recent Human History' komt een zeer interessante tabel voor met de energie consumptie in de loop van de menselijke geschiedenis. Als je het energieverbruik van een jager-verzamelaar als eenheid neemt dan verbruikt de 'primitieve' landbouwer 2,4 maal zoveel, de 'geavanceerde' landbouwer 5 maal zoveel, iemand in het industriële tijdperk 15 maal zoveel en een inwoner van de moderne technologische samenleving (Amerika) 46 maal zoveel energie als de jager-verzamelaar. Dat geeft te denken. Let wel: dit is een gemiddelde per persoon! Als je het totale energie verbruik van de mensheid wilt weten, dan moet je bedenken dat van de menselijke populatie bottleneck van een paar duizend mensen, naar de huidige wereldbevolking van 6 miljard, de wereldbevolking met een factor van ruim 1 miljoen is toegenomen! Daardoor is ook het totale energieverbruik met een factor van ruim 1 miljoen toegenomen! een onvoorstelbaar grote toename, waar je nooit bij stil staat. Het zijn dus twee tendensen die elkaar versterken: méér mensen die méér energie verbruiken. Als je dat ziet, dan is de onvermijdelijk vervolgvraag: kan dat zo door gaan tot 9 miljard mensen in 2050? Is de aarde daarop berekend? Ook al is dit boek een Big History boek, hoofdstuk 8 'Facing the Future' is zeker geen overbodige toevoeging [12]. Het is een logisch vervolg. Zeker als je de Earthrise foto weer voor de geest haalt: wat zijn we aan het doen met de aarde? Watertekorten, extreem weer, verslechterende condities voor voedselproductie, verlies van ecosystemen, oceaanverzuring en een stijgende zeespiegel: zeer actueel themas [5].

Laat ik besluiten met een citaat uit onverwachte hoek, waarmee ik van harte kan instemmen:

"Evolutie moet niet alleen gaan om biologie, maar moet kosmologisch worden doorgetrokken: evolutie is een kosmologisch proces waarbij de evolutie van leven op aarde volledig ligt ingebed in de evolutie van het heelal, van de kosmos. De biologische evolutie is slechts een onderdeel van de evolutie van het heelal, en kan vanuit een theologisch-filosofisch perspectief pas worden begrepen wanneer de evolutie van het geheel ter sprake komt. Pas dan kom je volgens mij in de buurt van wat theologen door de eeuwen heen onder "schepping" hebben verstaan. Dit is volgens mij het punt waarop een verdiepende discussie zou moeten beginnen." [6]

Conclusies

Dit zijn mijn eigen conclusies, niet die van Fred Spier.
  • Big History is de voor de hand liggende context voor onderwijs in de evolutiebiologie. Evolutiehandboeken zouden moeten beginnen met de evolutie van de cosmos (Big Bang). In ieder geval met de leeftijd van het heelal om biologische evolutie op onze planeet in historisch perspectief te zetten. Dit gebeurt nog veel te weinig. In het nieuwste evolutieleerboek van Carl Zimmer en Douglas Emlen begint de tijdsbalk op de binnenkant van het kaft bij 4,5 miljard jaar geleden met het ontstaan van het zonnestelsel. Jammer/onbegrijpelijk. De andere studieboeken moet ik nog na gaan.
  • Big History geeft een ideaal kader om de ecologische footprint van de menselijke beschaving te bestuderen en om over de toekomst na te denken.
  • Big History is een benadering van de plaats van de mens in de natuur en de cosmos die de potentie heeft boven traditionele scheidslijnen zoals theïsme–atheïsme uit te stijgen en zo een verbindend gemeenschappelijk perspectief kan bieden. Omdat Big History in principe descriptief is blijft er ruimte over voor beide partijen om hun eigen levensbeschouwing toe te voegen. Ook de ecologische footprint stijgt boven de tegenstelling theïsme–atheïsme uit: beide partijen zouden zich zorgen moeten maken om de toekomst van de mensheid. Alle planetaire problemen zoals wereldbevoling(!), klimaat(!) stijgen boven nationaliteit, ras, geloof, arm en rijk uit.

Noten

  1. Christopher Lloyd (2012) Van oerknal tot nu. Het complete verhaal van onze geschiedenis, Nieuw Amsterdam, hardback 479 pag. Dit is een luxe, kleurrijk coffee table book uitgave. Nadruk op menselijke cultuur. Big History and the Future of Humanity van Fred Spier is in het Engels en is niet vertaald, maar er is een vertaling van een ouder werk: Fred Spier Geschiedenis in het groot. Een alomvattende visie (1999). Een ander Nederlandstalig boek is: Cynthia Stokes Brown (2009) Big History · Van de oerknal tot vandaag, hier ligt de nadruk op culture evolutie van de mens.
  2. Het begrip energie speelt op de achtergrond een belangrijke rol bij de gedwongen keuze tussen voortplanting of een lang leven ('theory of aging').
  3. Zeer recent belangrijk artikel Not All About Consumption in Science 15 Mar 2013 illustreert opvoortreffelijke wijze dat zelfs bij gelijkblijvende consumptie op wereldniveau de ecologische voetafdruk (milieuschade) van energiewinning zal toenemen per gewonnen energie-eenheid omdat de recente energiebronnen schaarser en moeilijker winbaar zijn.
  4. Het Goldilocks principle wordt zeer frequent en vaak losjes gebruikt in het boek. De omstandigheden worden vaak niet nauwkeurig omschreven, soms betekent het naar mijn idee niets meer dan 'omstandigheden'. Het begrip zal in meer detail uitgewerkt moeten worden in de toekomst. Het review van het boek in Times Higher Education had ook al iets dergelijks opgemerkt.
  5. Ik lees net een Nature artikel Policy: Sustainable development goals for people and planet (21 maart) waarin wordt betoogd dat de doelstellingen van de VN om armoede uit de wereld te helpen niet zonder bescherming van het 'Earth's life-support system' (atmosphere, oceans, forests, waterways, biodiversity and biogeochemical cycles) kunnen. Zeer actueel.
  6. Blog Taede Smedes 12 feb 2013. Zie ook Taede Smedes (2009) God én Darwin, hoofdstuk 'Sterrenkinderen'. Dus zo onverwachts is het citaat nu ook weer niet. Het is onverwacht in die zin dat het van een theoloog komt.
  7. Pale Blue Dot (lichte blauwe stip) is een foto van de aarde op een afstand van 6 miljard kilometer in 1990 genomen. Carl Sagan was door die foto geïnspireerd: zie video pale blue dot (ook met Nederlandse ondertiteling). Met dank aan Cor Haagsma.
  8. Je ziet die belangstelling voor de toekomst ook in andere Big History boeken zoals het recente Cynthia Stokes Brown (2012) Big History. From the Big Bang to the Present. Het laatste hoofdstuk is getiteld: What Now? What Next? De Nederlandse vertaling: Big history. Van oerknal tot vandaag (2009).
  9. Ik hoorde dat de omvang van het boek een eis van de uitgever was en dat Fred Spier zelf wel een groter boek had willen maken. (30 maart)
  10. Later vond ik in een recensie van David Christian (2004) Maps of Time. Citaat:
    "A Modern Creation Myth.
    In writing Maps of Time the author has in mind something more ambitious that simply writing history on a larger scale than usual. The book’s Introduction begins by noting that “We need to know where we are going, where we have come from, and in whose company we are traveling. . . . ‘Who am I? Where do I belong? What is the totality of which I am a part?’ In some form, all human communities have asked these questions. . . . Often, the answers have been embedded in cycles of creations myths."
    (2 april 2013, met dank aan Harry)
  11. Toevoeging 2 april: ik was vergeten dat ik op 11 sept 2007 geblogd had over het boek van Paul Davies The Goldilocks Enigma. Why Is The Universe Just Right For Life?. De titel zegt alles! NB: Fred Spier zegt niet dat het universum precies goed is voor leven.
  12. Een boek dat over de verre toekomst van het universum schrijft:
    Five Ages of the Universe (wiki), geschreven door Fred Adams en Gregory Laughlin. De wiki pagina geeft een aardig overzicht van die 5 tijdperken. Je ziet dat er nog 3 (levenloze) tijdperken van het universum volgen. Toegevoegd 27 april 2013  
  13. Er zijn boeken met 'World History' of 'Global History' in de titel, maar die boeken gaan alleen over de planeet Aarde! en dan alleen plm. de laatste 100.000 jaar! Toegevoegd 17 mei 2013 

Verdere informatie over Big History

  • Fred Spier home page Universiteit Amsterdam (UvA). 
  • Big History pagina UvA 
  • Big History cursus pagina UvA geeft een goed overzicht van de inhoud en het indrukwekkend interdisciplinaire karakter van Big History. Een jaarlijkse serie van 27 colleges gegeven door 19 docenten waaronder een astrofysicus, geoloog, biochemicus, evolutiebioloog, paleontoloog, archeoloog, neurobioloog, politicoloog, wetenschapshistoricus, socioloog, econoom, historicus en een mileuwetenschapper. Dus: alle vakken met een historische component en niet: wiskunde, taal- en letterkunde, theologie (?)
  • Why Big History? (youtube) lezing van Fred Spier
  • HOVO Utrecht cursus Big History 2013 op zeer inspirerende wijze gegeven door Esther Quaedackers (promovendus van Fred Spier), wat de aanleiding voor dit blog vormde. (feb, mrt , apr 2013. 8 colleges)
  • De International Big History Association (IBHA) heeft een website met een indrukwekkende lijst van Big History literatuur.
  • Wikipedia: Big History
  • ChronoZoom (betaversie) is een interactieve visuele tool om Big History te exploreren: zoom in and out! Uitproberen! Veel leuker dan een boek!
  • The Epic of Evolution (wikipedia): "The phrase Epic of Evolution represents an attempt to create a mythic narrative aimed at reconciling religious and scientific views of cosmic evolution, biological evolution, and sociocultural evolution". "Not all of the Epic’s advocates are distinguished scientists. Some are Christians who consider it a ‘narrative of mythic proportions’ that contain religious aspects."
  • Chaisson Cosmic Evolution website interactive website.
  • TED talk David Christian (youtube) is een Big History pionier, auteur van het boek Maps of Time. Er is een nuttige bespreking (pdf) van dat boek; geeft een goed overzicht.
  • The Known Universe: Indrukwekkende animatie (6:31 min) over de omvang van het ons bekende Heelal.
  • René Fransen (2009) Gevormd uit sterrenstof: "Ook wij mensen zijn gemaakt van sterrenstof." (p. 49). Hij heeft zelfs zijn blog sterrenstof.info genoemd! Opmerkelijk voor een evangelisch christen is dat het hele perspectief van sterrenstof niet in de Bijbel (Genesis) voorkomt, maar een modern, wetenschappelijk Big-History-achtig perspectief is.
  • Interview met Matthijs Schouten (studeerde biologie, vergelijkende godsdienstwetenschappen en Oosterse filosofie): "Als je het woord religie gebruikt in wat wellicht de oorspronkelijke betekenis was, 'herverbinden', ligt hier wel een interessant punt. Het duurzaamheidsdenken komt voort uit het bewustzijn dat we als mens deel uitmaken van een groter geheel, het ecosysteem aarde zou je kunnen zeggen. Het betrokken zijn op het welzijn daarvan is voor meer en meer mensen betekenisvol" (citaat uit nrc DE LUXE interview)
  • Zie ook: Kevin W. Plaxco, Michael Gross (2006) Astrobiology: A Brief Introduction. Het geeft goede achtergrond informatie over vragen als: welke elementen van het periodiek systeem zijn geschikt om leven van te maken? Alternatieven? Waar komen die voor in het heelal? Wat zijn de conditie's waaronder leven kan ontstaa?

Gelijksoortige blogs over dit onderwerp

Ik heb nooit eerder over Big History geblogd, maar hieronder enige verwante onderwerpen:

Hoe rekbaar is onze planeet? boekbespreking 12 juli 2011

Laatste Beagle uitzending had interessante gast 8 juni 2010 gaat over Prof Johan Rockström.

Grenzen van het systeem aarde 24 sept 2009

De Medea Hypothese: een nieuwe kijk op evolutie en het leven 19 juni 2009

Waarom zouden we ons zorgen maken over de toekomst van de aarde? 8 april 2009 (4 delen) is een evident relevant onderwerp



Andere bloggers


Paul Delfgaauw: Big History: wetenschappelijke scheppingsgeschiedenis 5 april 2013 (naar aanleiding van mijn blog) Ik voel me zeer vereerd met deze uitgebreide aandacht! Hartelijk dank!

25 March 2013

Frans de Waal houdt lezing in een uitverkocht Paradiso

De Bonobo en de Tien Geboden

Zondag 24 maart 2013 hield Frans de Waal een lezing ter gelegenheid van zijn nieuwe boek De Bonobo en de Tien Geboden in een uitverkocht Paradiso.
Het onderwerp van het boek is de vraag of we religie nodig hebben om een moraal te hebben en moreel gedrag te vertonen. 

 
In de woorden van Frans de Waal:
"Waarom zouden we er niet van uitgaan dat onze menselijkheid, inclusief de zelfbeheersing die een leefbare samenleving vereist, in ons zit ingebouwd? Gelooft ook maar iemand werkelijk dat onze voorouders geen sociale normen hadden voordat ze godsdienstig werden?
Mensen moeten zich zorgen hebben gemaakt over het functioneren van hun gemeenschap lang voordat de huidige religies ontstonden, slechts een paar duizend jaar geleden." (p.12)

De Bonobo en de Tien Geboden
achterkant
Hij voegt er aan toe dat gedrag dat wij moreel gedrag zouden noemen zeker 100.000 jaar geleden ook al bestaan moet hebben. Het christendom is pas 2.000 jaar oud. Of zoals de ondertitel van het boek het zegt: de moraal is ouder dan de mens.
Nieuw voor mij was dat (Thaise) olifanten voor de spiegeltest zijn geslaagd (filmpje in de lezing).

Ik kom er later nog uitgebreid op terug, want enig kritisch kommentaar is wel nodig o.a. zijn mening  over religie. 
Het boek is afgelopen vrijdag in Nederlandse vertaling verschenen en vandaag is de Engelse versie (het origineel!) 'The Bonobo and the Atheist. In Search of Humanism among the Primates' bij W. W. Norton verschenen als hardback. De Nederlandse versie is een paperback en bevat behalve een katern met 14 zwart-wit fotos, vele tekeningen van de auteur. De tekeningen in de Nederlandse vertaling zijn om onduidelijke redenen kleiner dan de eBook versie en de Engelse hardback. Bij één tekening van de Ned. vertaling is het onderschrift weggevallen. De foto's zijn in beide uitgaves identiek. Ik heb ter vergelijking ook de Engelse editie aangeschaft. (wijziging: 30 maart)


- Frans de Waal (2013) De Bonobo en de Tien Geboden. De Moraal is ouder dan de mens is uitgegeven bij Atlas Contact als paperback.

- Frans de Waal (2013) The Bonobo and the Atheist. In Search of Humanism among the Primates W.W. Norton, hardback.
Er is ook een eBook versie (Amazon Kindle Edition). Op Amazon zijn een aantal paginas van hoofdstuk 1 te lezen.

Frans de Waal was vrijdag 22 maart te gast bij DWDD.

Vandaag 25 maart is Frans de Waal te gast bij het Studium Generale van de Universiteit Maastricht.

Frans de Waal heeft nov 2011 een TED lezing gehouden (Nederlands ondertiteld, 17 min.) die veel gelijkenis vertoond met de Paradiso lezing en de inhoud van het boek. Aanbevolen! (o.a. filmpje van samenwerking bij olifanten! beroemd fairness experiment met capucijner aapjes)

Frans de Waal spreekt dinsdag 26 maart over vrede bij mensapen ter gelegenheid van het 377-jarig bestaan van de Utrechtse Universiteit en is ook live te volgen op het internet. Helaas was de powerpoint presentatie niet te zien voor de thuisblijvers vanwege auteursrechten van de filmpjes in de presentatie. Zijn toespraak was een verkorte versie (plm 15 min) van zijn Paradiso lezing, maar boeiend zoals altijd. Tevens kreeg hij een eredoctoraat. (update 27 maart)

Zie ook: mijn blog over Tinbergen lezing van Frans de Waal 19 april 2007

21 March 2013

Discussieren over seks in een remonstrantse kerk met Gerdien de Jong en Simon Rozendaal zonder Joris van Rossum


Gisteravond 20 maart vond er een discussie plaats in de Arminius kerk in Rotterdam met evolutiebioloog Gerdien de Jong en wetenschapsjournalist Simon Rozendaal met als opvallende afwezige Joris van Rossum, waar het allemaal om te doen was (zie vorige blogs). 

Ik heb het geheel gevolgd via een lifestream die overigens uitstekend werkte (op een windows pc, ik heb het nog niet geprobeerd op een linux pc). Simon Rozendaal zei: ik ga hier van Rossum niet aanvallen want hij kan zichzelf niet verdedigen! Dat lijkt heel sympathiek en rechtvaardig, maar waarom kan van Rossum zichzelf niet verdedigen? Omdat hij er niet was? En waarom was hij er niet? Hij had eerder toegezegd in het openbaar in discussie te gaan met Gerdien de Jong in de Arminius kerk en heeft later afgezegd. Dus hoezo kon hij zichzelf niet verdedigen? Of bedoelt Rozendaal hij kon zichzelf überhaupt niet verdedigen? Joris van Rossum had laten weten dat de Jong lelijke dingen had gezegd over hem, zijn proefschrift en de VU. Is dat de echte reden of een smoesje? Omdat hem de grond te heet werd onder de voeten? Maar hij had toegezegd ná de protestbrief van de 4 evolutiebiologen aan de rector van de VU. Dus hij wist wie zijn tegenstander was. Hoe dan ook, het geeft geen dappere indruk dat je je proefschrift niet buiten de muren van de VU durft te verdedigen.

Simon Rozendaal schreef reeds op 5 januari 2013 in het weekblad Elsevier het artikel 'De nutteloze man' naar aanleiding van het proefschrift. Het is een kritiekloos artikel met irrelevante feiten (Karel van het Reve!) en het getuigt niet van een gedegen kennis van de evolutietheorie. Hij noemt seks 'de Achilleshiel van de evolutietheorie', benadrukt de nadelen van seks in een in het oog springende tabel, geeft geen tabel met de voordelen van seks, en ziet in feite géén voordelen van seks. Hij is het dus eigenlijk helemaal eens met van Rossum. Het is begrijpelijk dat Rozendaal die avond in het Arminius geen kritiek wilde leveren op van Rossum. Hoe een evenwichtige afweging van de voor- en nadelen van sex eruit kan zien ziet U in mijn blog Voor- en nadelen van sex. Dat had een goede wetenschapsjournalist moeten doen. Je mag het wel eens zijn met van Rossum, maar zeg dat dan ook, kom niet met smoesjes en geef je wetenschappelijke argumenten.


(update 23 maart)

De discussie is terug te zien op vimeo (met dank aan Marleen)

Eerder blog over Joris van Rossum:

Joris van Rossum promoveert aan de VU op weerlegging van de Darwinistische verklaring van het ontstaan van sexuele voortplanting 4 feb 2013 etc



11 mrt: W. Ford Doolittle Is junk DNA bunk? A critique of ENCODE PNAS

11 mrt: nieuwe website Tabak Nee tegen de tabakslobby van twee Ned. longartsen.

15 mrt: interessante boekbespreking van Thomas Nagel's Mind and Cosmos in Science vandaag.

17 maart: Interessante Labyrint uitzending: De lieve natuur over altruïsme:
Biologen en psychologen vinden steeds meer bewijs dat samenwerking en hulpvaardigheid
een essentiële rol spelen in de evolutie.

17 maart: Blog Jan Riemersma:
"... geen van allen (het zelfde geldt voor de Nederlandse biologen) doen ze hun best om de gelovige van zijn evolutionaire koudwatervrees af te helpen."
Onzin! Lulkoek! Bullshit! Er zijn te veel biologen om op te noemen die evolutie acceptabel maken voor gelovigen, o.a.:

  • Francisco J. Ayala (2011) Am I a Monkey? Six Big Questions about Evolution 
  •  Joan Roughgarden (2006) Evolution and Christian Faith. Reflections of an Evolutionary Biologist,

etc. etc. etc.


15 March 2013

Goudvink laat zich vrij makkelijk fotograferen. Seksuele dimorfie.




Geluk gehad: een paar dagen geleden had ik hem al gesignaleerd in onze achtertuin, maar durfde hem niet al te opzichtig te benaderen. Maar het bleek vandaag dat hij eigenlijk helemaal niet zo schuw was. De afstand was plm. 3 meter. Uiteraard is alles vanuit de huiskamer door het raam heen gefotografeerd. Want het risico is te groot dat hij er snel vandoor gaat. Het is dus zaak de ramen schoon te houden. Hij zat wat te knabbelen aan flox stengels van vorige zomer. De Goudvink ziet er zó tropisch uit. Door die felrode borst is hij met geen enkel andere vogel te verwarren. Het is een eer en een genoegen om dit beestje in je tuin te mogen ontvangen. We hadden hem al op 19 februari in de buurt horen zingen/roepen met zijn karakteristieke geluid. Het blijft een bijzonderheid in je tuin, ook al is hij in Nederland niet extreem zeldzaam. Ter vergelijking: de aantallen van de 'gewone' vink zijn plm 100x zo hoog. De goudvink is bijzonder, gewoon omdat hij zo on-Nederlands mooi is.


Vlaamse gaai en merel samen in beeld (16 maart 2013)
Merel (♂) blijft rustig zitten [1].
Verenkleed Vlaamse Gaai ♂ en ♀ zijn niet te onderscheiden!
Het is mij niet bekend waarom bij sommige vogelsoorten mannetjes en vrouwtjes een verschillend verenkleed (seksuele dimorfie) hebben (goudvink, vink, merel, koolmees) en andere soorten helemaal niet (vlaamse gaai, zwarte kraai, turkse tortel, putter, knobbelzwaan). Vooral de putter heeft van die felle rode en gele kleuren, je zou zeggen: dat schreeuwt om een schutkleurversie voor het vrouwtje. Niet dus. Het lijkt willekeur. Of zit er toch een systeem in dat we nog niet gevonden hebben?

heteroseksueel paartje turkse tortel.
♂ en ♀ niet te onderscheiden.
De turkse tortel is zo'n typisch voorbeeld van identiek verenkleed voor beide geslachten. Strikt genomen weet je dus niet zeker dat het een heteroseksueel paartje is...! Het verenkleed zelf is 'schutkleur-achtig' ('vrouwelijk'). Wat is de logica?
Knobbelzwaan: geen uiterlijk geslachtsverschil (17 maart 2013)


Zie hier voor de complete lijst van mijn zang waarnemingen.
Zie goudvink de informatie van de vogelbescherming (goudvink).
Zie Gaai bij vogelbescherming.

Noten
  1. Werd de vlaamse gaai 2 dagen geleden nog genegeerd door de merel, vandaag wordt hij fanatiek weggejaagd door de merel! De verklaring moet zijn dat zijn vrouwtje bezig is met het bouwen van een nest en hij dus zijn territorium bewaakt. (18 maart)
Postscript 28 maart 2013

"Bij veel vogels verschillen het mannetje en het vrouwtje behoorlijk van elkaar. Het mannetje is felgekleurd om een vrouwtje voor zich te winnen, terwijl het vrouwtje schutkleuren heeft om haar jongen te beschermen. Dit is vooral het geval bij vogels die erg polygaam zijn. Bij monogame vogels, zoals de koolmees, lijken het mannetje en het vrouwtje meer op elkaar omdat er minder concurrentiestrijd onder mannetjes is. Toch hebben ook monogame vogels vaak kleurrijke veren". (Volkskrant)
Het laatste woord is nog niet gezegd. Waarom hebben vrouwtjes niet altijd schutkleuren? Bovendien is de koolmees niet 100% monogaam gebleken. Aan de andere kant: turkse tortels, knobbelzwanen, ooievaars zouden goede voorbeelden zijn van monogame soorten met gelijk verenkleed bij mannetjes en vrouwtjes.

02 March 2013

Vogels in de Japanse kunst

Vogel zittend op tak.
Gravure uit collectie keizer Yuryaku, 456 – 479, Japan

Bird on a Branch, c. 1897 Köno Bairei
Color woodblock print


Roodborst op vuurdoorn
kleuren ets, originele drukplaat zwart email (privé bezit),
vermoedelijk begin 21e eeuw.

Zie ook:

Birds in the Art of Japan, Metropolitan Museum of Art, New York,  February 2–July 28, 2013 

de originele foto!

 

 De fotobewerkingen zijn geïnspireerd op Japanse kunst!