05 November 2012

De meeste medische experimenten met chimpansees waren overbodig

Als er jaarlijks duizenden proefdieren in biomedisch onderzoek worden gebruikt, dan is het logisch daaruit te concluderen dat die experimenten nodig en nuttig zullen zijn. Fout. Volgens een News artikel in het wetenschappelijk tijdschrift Nature 1 November klopt dat niet:
"... Institute of Medicine report, which declared most of the invasive chimp studies to be scientifically unnecessary" [1]
Dus: de meeste invasieve experimenten in Amerika die op chimpansees zijn uitgevoerd, waren overbodig! Hoe bestaat het! Het is onvoorstelbaar dat men zo lichtzinnig omgaat met onze naaste verwanten. Je had toch méér verwacht van wetenschappers die gefinancieerd worden door het Amerikaanse National Institutes of Health (NIH). Naar aanleding hiervan zei de NIH-directeur Francis Collins [2] dat de 110 chimpansees in bezit van het NIH niet meer voor medische experimenten gebruikt mogen worden. Een groter probleem is dat de Amerikaanse overheid nog 670 (!) chimpansees in bezit heeft die bedoeld waren om HIV/AIDS te onderzoeken. Maar chimpansees zijn helemaal geen geschikte diersoort voor dat doel! (wat doe je nu met die chimpansees?).

In hetzelfde nummer van Nature stond een ander artikel [3] waarin gewaarschuwd wordt dat het beperkte aantal model organismes (muis, worm, fruitvlieg) een ernstige belemmering vormen voor wetenschappelijke vooruitgang. Het is toch wel even schrikken als je leest:
"Disparities between mice and humans may help to explain why the millions of dollars spent on basic research have yielded frustratingly few clinical advances." [3]
Bijvoorbeeld: gunstige resultaten met bepaalde methodes om de symptomen van multiple sclerosis in inteelt-lijnen van lab muizen te bestrijden bleken bij de mens helemaal niet te werken of zelfs schadelijk te zijn. De inteeltmuizen bleken helemaal niet geschikt om effecten bij de mens te voorspellen vanwege de genetische en immunologische diversiteit van de mens. Iets wat men van te voren had kunnen weten, volgens de auteur van het artikel [4]. Hoe is het mogelijk? Weer proefdieren voor niets opgeofferd. Het geeft bepaald niet het vertrouwen dat de duizenden dieren die jaarlijks worden gebruikt in biomedisch onderzoek ook nuttig gebruikt worden. Er worden nog meer voorbeelden genoemd waarbij proefdieren onkritisch gebruikt worden om bijvoorbeeld de gevolgen van de ziekte van Parkinson te bestrijden [5].

Ook dingen waarvan je als leek denkt dat het toch voor de hand liggende zaken zijn, zoals hoe je een muis vastpakt, heeft invloed op de proefresultaten. Je zou toch zeggen dat een onderzoeker met enige feeling voor zijn dieren dat toch begrijpt. En wat dacht je hier van: dat muizen die het enzym neuronal nitric oxide synthase missen, agressief gedrag vertonen werd niet opgemerkt. De reden? De muizen werden individueel in kooitjes gehuisvest! Pas toen ze in groepen werden gehuisvest zag men het agressief gedrag. Hoe onnadenkend gaan onderzoekers met dieren om en hoe weinig feeling hebben ze met het natuurlijk sociaal gedrag van dieren. In al deze gevallen mislukt de vertaalslag van dieronderzoek naar de mens.

De auteur [3] wil proefdiergebruik niet afschaffen, maar pleit er voor om beter na te denken of het proefdier wel geschikt is om conclusies te trekken over het nut voor de mens. Wat mij zeer verontrust is dat zo'n pleidooi om zorgvuldig met je proefdieren om te gaan überhaupt nodig is binnen de wetenschappelijke wereld. In het verleden moeten er dus ontzettend veel proefdieren nodeloos opgeofferd zijn in naam van de wetenschap. Beweringen in de trant van 'er worden miljoenen proefdieren gebruikt, dus dat moet wel nuttig zijn!' blijken helaas niet te kloppen.

Het hangt kennelijk in de lucht. In de Volkskrant van zaterdag 27 okt in het artikel 'De orgaanchip als loep op het leven':
"medicijnen kunnen worden getest op orgaan chip waardoor die minder vaak op proefdieren hoeven worden losgelaten."

"Er is in de farmaceutische wereld een enorm gat tussen dierproeven en proeven waarbij menselijke cellen simpelweg op een petrischaaltje worden bestudeerd. Allereerst is de muis geen mens. Medicijnen die bij muizen prima werken, kunnen bij een mens opeens een giftige uitwerking hebben of bijvoorbeeld tot hartritmestoornissen leiden."
"het testen van nieuwe medicijnen gebeurt op dieren, maar die zijn niet representatief voor een mens." (Paul Vulto, Leiden/Amsterdam Centre for Drug research)
Ook hier zijn de uitspraken niet afkomstig van buitenstaanders maar van insiders. Tijd om eens grondig na te gaan denken over de ethiek van proefdiergebruik.

Bronnen:

  1. Meredith Wadman: NIH faces chimp housing quandary, Nature News, 31 October 2012 : "Scrutiny of the NIH’s chimp research enterprise has been intensifying since the release last December of an Institute of Medicine report, which declared most of the invasive chimp studies to be scientifically unnecessary." Hier is het IOM rapport te vinden:

    Chimpanzees in Biomedical and Behavioral Research: Assessing the Necessity

    Wikipedia heeft een pagina Great ape research ban.
  2. Dat is inderdaad dezelfde Francis Collins van The language of God (2006)
  3. Jessica Bolker 'Model organisms: There's more to life than rats and flies', Nature Comment, published online 31 October 2012.
  4. "For example, an experimental treatment for multiple sclerosis that, in inbred mice, improved symptoms of induced disease produced unpredicted — and sometimes adverse — responses in human patients. The inbred mouse model failed to represent the genetic and immunological diversity of human cells, a shortcoming that was obvious in retrospect." uit [3].
  5. "A similar narrowing has occurred in biomedical research. In the case of Parkinson's disease, potential treatments are often assessed by measuring motor function in a lesioned rat. But the rat model does not clearly represent other significant symptoms of Parkinson's that occur in human patients, such as cognitive decline." uit [3].

Aanvulling 7 nov:


Wat is de omvang van proefdiergebruik? 
Daar kom je normaal niet zo makkelijk achter, maar door de orkaan in New York op 29 okt, kwamen er wat cijfers boven water zoals Nature News 06 November 2012 schrijft: 

Researchers battle storm’s wrath
New York University lost crucial mouse colonies, but students and staff helped to save equipment and patients.
  • Staff at underground mouse facilities would be working through the night to monitor tens of thousands of mice used in research projects from cancer to neurobiology.
  • its basement, housing about 10,000 mice and rats, is almost 10 metres below water level. The flood waters had surged into that building so forcefully that animal-care workers had to evacuate. The mutant and transgenic mice housed in quarantine there were left to their fates.
  • A leak also spilled diesel inside the animal facility, and all the mice there drowned or died from inhaling diesel fumes. Neurobiologist Gordon Fishell lost about 2,500 mice representing 40 genetic variants, which he had developed for studies of forebrain development over more than a decade.
  • At the Texas Medical Center in Houston in 2001, Tropical Storm Allison destroyed millions of dollars of equipment and killed thousands of lab animals ranging from mice to monkeys.

Aanvulling 9 nov:

In de Science 9 Nov: het is gelukt om een 'long-op-een-chip' te maken die gebruikt kan worden om nieuwe geneesmiddelen te testen voor longziektes bij de mens. Dit zal in de toekomst proefdiergebruik overbodig maken of tenminste reduceren. Het rendement van de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen met behulp van proefdieren is laag: maar 10% van de middelen die positief zijn in proefdieren werken in de mens en komen op de markt.
Robert F. Service (2012) Lung-on-a-Chip Breathes New Life Into Drug Discovery. Science 9 Nov 2012

Aanvulling 10 nov:

"Geef medicijnen alleen aan de mensen bij wie ze echt zullen werken. De meeste medicijnen die nu op de markt zijn, werken maar bij een minderheid van de patiënten. .... oncologen zijn al blij als tijdens een klinische trial 10 procent van de mensen op de stof reageert." Rob Ruijtenbeek, hoofd onderzoek en ontwikkeling bij PamGene, geciteerd in BioNieuws 27 okt 2012.
Het bedrijf PamGene heeft een microarray ontwikkeld, die cellen uit de tumor van de patient analyseert. Vervolgens kunnen ze een hele batterij kinaseremmers loslaten op de microarray om vast te stellen welke kinaseremmers succesvol zijn in het microarray. Daardoor kunnen ze van te voren voorspellen, dus zonder medicijnen op de patient zelf uit te proberen, welke kinaseremmer succes zal hebben in de patient. Omdat de tumor unieke genetische eigenschappen heeft, kan dit probleem nooit met proefdieren opgelost worden!

20 comments:

  1. Gert, je schrijft:

    `Het is toch wel even schrikken als je dit leest`.

    Ik denk dat je mij nu misschien wat beter begint te begrijpen.

    Niet alleen klopt het niet echt met die muizen als model, die fruitvliegjes blijken als model echt niet te kloppen '). Toch hebben hele volksstammen evolutiepsychologen vergaande conclusies getrokken over dat onderzoek van Bateman (1948). Trivers o.a.

    Maar, ja natuurlijk!, dat `Coolidge effect` blijft een smakelijk verhaal. Maar meer is het niet.

    Gelukkig gaat het met die EP verder eigenlijk nergens over (en stel je voor dat ze speciaal aan die onzin proefdieren op zouden offeren, kunnen ze beter eerstejaarspsychologiestudenten lastig vallen!)

    ') “No evidence of sexual selection in a repetition of Bateman’s classic study of Drosophila melanogaster.” By Patricia Adair Gowaty, Yong-Kyu Kim and Wyatt W. Anderson. Proceedings of the National Academy of Sciences, June 11, 2012.

    “Replication of Bateman challenges the paradigm.” By Zuleyma Tang-Martínez. Proceedings of the National Academy of Sciences, July 3, 2012.

    ps overigens kwam ik nog een tamelijk vernietigend verhaal over scan onderzoek tegen.
    http://www.nature.com/nature/journal/v491/n7422_supp/full/491S20a.html

    zo, we zijn voorlopig weer helemaal bij!

    ReplyDelete
    Replies
    1. harry, je moet altijd kritisch blijven in de wetenschap. maar er gebeuren ook goede dingen in de wetenschap.

      Delete
    2. maar natuurlijk, gert
      goes without saying:
      het zijn fantastische tijden

      maar ik had het ook niet over wetenschap, maar over EP! ;-)

      ik bedoel dus: vergelijk dat eens met het onderzoek naar die 'mole rats'

      overigens ben ik het helemaal met Marleens laatste opmerking eens.

      Delete
  2. Gert,

    Dat de meeste invasieve studies op chimpansees onnodig waren is verschrikkelijk om te horen. Ik begrijp alleen de achtergrond niet. Wat voor invasieve studies waren dat ? Is het met deze studies niet net zo als met die beschreven worden in referentie 3 ? Namelijk dat men er achter gekomen is dat veel van het onderzoek op de model-organismen niet nuttig is gebleken omdat de dieren teveel van ons verschillen ? Er moest wel decennia lang onderzoek plaatsvinden om hier achter te komen.
    De voorbeelden die gegeven worden zijn gevallen waarin het model van geen nut was of zelfs schadelijk bleek te zijn. Het zal moeilijk worden om het aan te tonen, maar er zijn ook heel veel studies waarin deze modellen wel van nut zijn geweest.

    In referentie 3 wordt aan het eind overigens voorgesteld om de verschillende modellen uit te breiden naar andere organismen. Dat is nu niet bepaald de oplossing van het probleem van dierproeven. Ook weten we van die organismen nog vrijwel niets en zal ook moeten blijken of ze van enig 'nut' zijn voor biomedisch onderzoek.

    ReplyDelete
  3. Hier staat nogal oppervlakkig waar model organismen nuttig geweest voor zijn in het verleden.

    http://www.nigms.nih.gov/Education/modelorg_factsheet.htm

    en:


    "Even though computer models are limited by what is already known about a process or disease, they are valuable tools that scientists can use to suggest ideas that then can be tested in real organisms. The information that results from the experiments continually enhances the computer modeling approaches. Thus, the two types of models go hand in hand, relying on each other to advance our understanding of health."

    Het zou inderdaad prachtig zijn als men eerst met computermodellen onderzoek kon uitvoeren.

    ReplyDelete
  4. Marleen, ik heb het IoM rapport en een wiki pagina toegevoegd aan noot 1.
    Dat Francis Collins uiteindelijk chimpansees in de ban heeft gedaan komt niet door wetenschappelijke inzichten, maar door maatschappelijke druk. Daardoor heeft het IoM een rapport geschreven.
    Ik denk dat het doel is/was van de invasieve experimenten met chimps vaccin ontwikkeling voor infectieziekten bij de mens. Daarvoor moeten chimps eerst ziek gemaakt worden.

    "...om de verschillende modellen uit te breiden naar andere organismen. Dat is nu niet bepaald de oplossing van het probleem van dierproeven." Precies! mee eens. Dat toont nog eens aan dat op een moreel verantwoorde manier omgaan met proefdieren niet uit de wetenschap zelf komt. Dierexperimentators doen wat ze altijd hebben gedaan, maar nu met andere proefdieren.


    ReplyDelete
  5. Marleen, is het jou ook opgevallen dat er helemaal geen apen of mensapen genoemd worden op de pagina
    http://www.nigms.nih.gov/Education/modelorg_factsheet.htm
    ?

    ReplyDelete
  6. Gert,

    Dank voor de toegevoegde links. Het is te hopen dat deze ban stand houdt want uit het rapport van het iom is dat niet helemaal duidelijk: "chimpanzees may prove uniquely important to unraveling the mystery of diseases that are unknown today"

    En uit je link van Wikipedia: In Engeland 2006: "Colin Blakemore, head of the Medical Research Council. Blakemore, while stressing he saw no "immediate need" to lift the ban, argued "that under certain circumstances, such as the emergence of a lethal pandemic virus that only affected the great apes, including man, then experiments on chimps, orang-utans and even gorillas may become necessary."

    Het viel mij inderdaad ook op dat in de site van het NIH geen sprake was van onderzoek op chimpansees. Ook voor wat betreft de baten die dit onderzoek in het verleden opgeleverd zou kunnen hebben staat niets vermeld. De site is half september bijgewerkt...

    Er was vanmorgen interessant nieuws over onderzoek op de 'blind mole rat'. In celkweken van deze dieren blijkt dat wanneer de cellen tumors vormen deze ook weer meteen afsterven. Ik weet niet waar de celkweken van gemaakt zijn, maar het zal zeker om biopsien gaan. Dit soort onderzoek met zulke mooie resultaten kan toch moeilijk verboden worden.
    http://www.nature.com/news/blind-mole-rats-may-hold-key-to-cancer-1.11741

    ReplyDelete
  7. Postscript 7 nov: Wat is de omvang van proefdiergebruik? (zie blog hierboven)

    ReplyDelete
  8. Goed nieuws in de Science van 9 Nov : het is gelukt om een 'long-op-een-chip' te maken die gebruikt kan worden om nieuwe geneesmiddelen te testen voor longziektes bij de mens. Dit zal in de toekomst proefdiergebruik overbodig maken of tenminste reduceren. Het rendement van de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen met behulp van proefdieren is laag: maar 10% van de middelen die positief zijn in proefdieren werken in de mens en komen op de markt. (toegevoegd aan bovenstaande blog) Eerder had de VK/nrc een bericht over 'organ-on-a-chip'.

    ReplyDelete
  9. Compleet off topic, maar het is vast even leuk om te lezen dat er dergelijke slimme moeders zijn:

    http://www.trouw.nl/tr/nl/6700/Wetenschap/article/detail/3345050/2012/11/09/Winterkoninkje-bewaakt-haar-nest-met-wachtwoord.dhtml

    ReplyDelete
  10. Trouw Lezende Trouwe Lezeres: dit is een bijzonder leuk verhaal. De strategie om eigen jongen te herkennen aan de zang van de jongen is niet geheel waterdicht omdat te verwachten is dat in de loop van de evolutie geselecteerd wordt op koekoeksjongen die sneller en steeds beter het liedje van de winterkoning kunnen imiteren. Het blijft een evolutionaire wedloop die voorlopig nog niet beslist is... bedankt voor de link!

    ReplyDelete
  11. Aanvulling 10 nov:
    "Geef medicijnen alleen aan de mensen bij wie ze echt zullen werken. De meeste medicijnen die nu op de markt zijn, werken maar bij een minderheid van de patiënten. .... oncologen zijn al blij als tijdens een klinische trial 10 procent van de mensen op de stof reageert." Rob Ruijtenbeek, hoofd onderzoek en ontwikkeling bij PamGene, geciteerd in BioNieuws 27 okt 2012
    Het moge duidelijk zijn dat dit probleem nooit met proefdieren opgelost kan worden!

    ReplyDelete
  12. Gert,

    Of dit citaat is volledig uit de context gehaald, of het is een slecht geformuleerde zin. Men weet toch van te voren niet bij welke mensen de stof zal werken en DAAROM kan ze niet uitsluitend aan mensen gegeven worden bij wie ze echt zal werken. Dat weet je van te voren niet. Daarom heet het ook 'klinische trial'. Dat lijkt me allemaal meer dan duidelijk dus misschien heb ik iets niet begrepen.

    De klinische trial is vast en zeker voorafgegaan door dierproeven. Elke stof kan in principe extreem schadelijk zijn. Dierproeven worden immers niet alleen uitgevoerd om te screenen welke stoffen werken, maar ook om te weten welke schadelijk zijn.

    Het laatste nieuws over transposable elements in evolutie in Science dat je in de kop van het blog noemt kan ik helaas niet terugvinden. Heb je misschien een link ?

    ReplyDelete
  13. Marleen, je hebt gelijk. De context is dat het bedrijf PamGene een microarray ontwikkeld heeft die cellen uit de tumor van de patient analyseert. vervolgens kunnen ze een hele batterij kinaseremmers loslaten op de microarray om vast te stellen welke kinaseremmers werken op de specifieke genetische eigenschappen van de tumor van de patient. Daardoor kunnen ze van te voren voorspellen, dus zonder medicijnen op de patient zelf uit te proberen, welke kinaseremmer succes zal hebben in de patient. Zonder dat er een proefdier aan te pas komt! Het punt is immers dat iedere tumor genetisch uniek is.

    ReplyDelete
  14. Transposable Elements, Epigenetics, and Genome Evolution

    Nina V. Fedoroff

    Science 9 November 2012: 758-767.

    ReplyDelete
  15. Gert, nu begrijp ik het. Dat is een geweldige uitvinding !

    Het artikel in Science heb ik gevonden en blijkt vrij toegankelijk te zijn. Hartelijk dank.

    ReplyDelete
  16. Besten,

    Ja dat begint inderdaad richting personalized medicine te gaan. Geef mensen enkel behandeling als het daadwerkelijk effect bij ze kan hebben. Zo screenen ze tegenwoordig ook mensen met borstkanker om zo te kijken welke medicijnen ze het beste kunnen gebruiken bij de behandeling.

    Helaas is er dan al wel een enorme hoeveelheid proefdieren gebruikt in de ontwikkeling van een nog steeds zeer schadelijk en relatief inefficient medicijn.

    Een ander probleem is datgene wat Gert aangeeft, iedere tumor is genetisch identiek. Punt daarbij is dat ook in tumoren zelf grote genetische diversiteit aanwezig is.

    Het artikel in science geeft trouwens mooi aan waarom mensen zo enorm van elkaar kunnen verschillen, waarom het verschil tussen dieren en mensen enorm is waardoor men er steeds meer achter komt dat inderdaad de stelling 'een dier is geen mens' hout snijdt en dat men in de wetenschappelijke wereld eens moet nadenken of ze met dierproeven een antwoord kunnen krijgen op de vragen die ze hebben. Mijns inziens niet. Ga niet een oude computer keer op keer proberen bij de tijd te houden, af en toe is het nodig een nieuwe aan te schaffen. We moeten weg van die dierproeven.

    Groet,
    Chris

    ReplyDelete
  17. Chris schreef "Een ander probleem is datgene wat Gert aangeeft, iedere tumor is genetisch identiek."
    bedoelt is: iedere tumor is genetisch uniek (omdat de mutaties die er aan ten grondslag liggen random zijn).

    ReplyDelete
    Replies
    1. Beste Gert,

      Ja klopt! Excuses, dank voor de melding!

      Groet,
      Chris

      Delete

Comments to posts >30 days old are being moderated.
Safari causes problems, please use Firefox or Chrome for adding comments.